Ons Camers và Rhetorike

top

Aandacht voor de betaling van het lidgeld 2022

top

Zie ook bijgaande brief!

I N H O U D S O P G A V E

1. Een woordje van onze voorzitter

4. Inhoudsopgave Waar dit nummer over gaat

5. Kamernieuws

- van De Suyghelingen van Polus

- van Rederijkers Zeeland

- van Rederijkerskamer Sint-Pieter Vreugd en Deugd

- van De Catharinisten

18. Verzentaal

19. In de Schijnwerpers

38e Internationale Rederijkerscongres Aalst 2022

21. Verslag ééndaags congres in Gent

25. Verslag Algemene Vergadering te Gent

WAAR DIT NUMMER OVER GAAT…

top

Zelfs zonder een bijdrage van Dirk Coigneau is dit toch een goed gevuld nummer van het tijdschrift geworden.
Uw speciale aandacht wordt gevraagd voor de informatie die op gang komt vanuit Zeeland, dat lang een blanco plek in ons rederijkersbewustzijn heeft ingenomen.
Een helder beeld geeft het verslag van Willem Veenhoven over het congres in Gent; als je dit verslag leest krijg je spijt als je er niet bij was!
Het verslag over de Algemene Vergadering die tijdens het congres gehouden werd, is opgesteld door de altijd accurate Nicole Gits.
De foto van de rederijkers uit Geraardsbergen brengt ons al in de sfeer van Oud en Nieuw!
Veel leesplezier wens ik U, lezer!

KAMERNIEUWS

top

Koninklijke Rederijkerskamer “ Onder Ons- De Suyghelingen van Polus”

INBRANDING NIEUWE LEDEN

Wij schrijven : 29 oktober 2021 . Het is de dag waarop wij als volbloedrederijkers de traditie in ere houden van het “ inbranden” van nieuwe leden.

Nee hoor… brandmerken met een gloeiend stempelijzer doen wij niet, maar wel met een ceremoniële verwelkoming bij onze “Kamer” ten huize van onze hoofdman Michel en in aanwezigheid van onze dames, uit eerbetoon, maar geef toe, ook een beetje als helpende handen in de keuken van onze gastvrouw Lieve.

Terwijl wij, in een ietwat kleinere ruimte, de tabbaarden om onze schouders en lenden gooiden, stelden wij ook vast dat onze generatie in lengte alweer een centimetertje ( of iets meer) gekrompen was. Gelukkig is er niemand gestruikeld in de lange losse drapering.

Het slechte weer buiten deerde ons niet om meteen de gezellige sfeer van het samenzijn tot ons te nemen.

Het officiële gedeelte van de avond kreeg echt vorm, toen de hoofdman in tabbaard, halsketting en bijhorende attributen ten tonele verscheen.

De aspiranten Luc M, Luc P; Luc DB en Johnny DM werden afzonderlijk opgeroepen om hun eed van trouw aan de statuten en aan de strijdleuze van onze “Kamer” met overtuiging te bevestigen.

Vervolgens werden de ingezworen leden met eigen tabbaard aangekleed door de hoofdman, waarna ze meteen met het zwaard op de schouder, tot volwaardig lid geridderd werden.

Na een fikse omhelzing en de bijhorende felicitaties op de tonen van het handgeklap van de aanwezigen, werd hun het boek overhandigd met de geschiedenis van de Zottegemse Rederijkerskamer, alsook het ingekaderd kleurrijk wapenschild van de Suyghelingen van Polus.

Na de apotheose volgde de gebruikelijke receptie met wat bubbelgenot en bijhorende hapjes.

In beperkte groepen, werden niet alleen ongebreidelde herinneringen verwoord, maar ook gesprekken gevoerd, die na het bijvullen van de glazen soms ontaardden in wat overmaats geroezemoes .

Een lange mooi gedekte tafel deed ons soms denken aan “ Egmont” op een bijeenkomst van het “Eedverbond der Edelen” in de16 e eeuw, waar ook de eerste sporen terug te vinden zijn van “ Rederijkers” .

Hier echter werden we verwend met een Breugeliaans buffet veredeld met witte en rode wijn, kwestie van niet enkel de tongen, maar ook de stembanden te activeren.

Rederijkers die van de geneugten van het leven genieten, kunnen trouw aan hun traditie , niet verbroederen zonder hun zangtalent in koor te demonstreren, indachtig onze strijdleuze “ Rhetorica dat groeit, Waar Liefde en Eendracht bloeit”, maar vooral als uiting van blijheid en verbondenheid.

Toen de hoofden wat lichter werden en de benen zwaarder, ondergingen wij de roep om huiswaarts te keren en afscheid te nemen van “Huize Michel” om met onzekere tred, de duisternis te trotseren.

Op vier wielen en meestal met de dame aan het stuur, zijn wij met zijn allen, finaal, veilig aan onze vertrouwde woonst geraakt.

Met oprechte dank aan Michel en Lieve en leve “Rhetorica”.

Hendrik De Sutter

Rederijkers Zeeland

top

Prealabel:

Duidelijk zal zijn dat we met deze koptekst het algemene verhaal over de rederijks in Zeeland willen vertellen zonder dat het persé gekoppeld is aan bestaande rederijkerskamers.

De rederijkerskamers in het huidige Nederland treden maar op beperkte schaal buiten hun eigen werkingsgebied en op basis van hun zichtbaarheid buiten die kring, zou -gerangschikt naar provincie- Nederland slechts bestaan uit de provincies Groningen, Noord Holland, Utrecht en Noord Brabant.

Dit is beslist een vertekend beeld, zeker vanuit historisch perspectief, maar ook afgaande op de actualiteit.

Zo valt er over de Rederijkers in Zeeland veel te vertellen. De komende tijd zal in het kader van de rubriek Kamernieuws daarom het nodige verteld gaan worden.

De berichten worden overgenomen van de website rederijkerszeeland.wordpress.com

Comparitieboek 382

De wekelijkse bijeenkomsten van rederijkerskamers waren zeker niet vrijblijvend en de leden waren dan ook verplicht om te verschijnen. In 's-Gravenpolder werd dat consciëntieus bijgehouden in de zogenaamde comparitieboeken, in feite weinig anders dan presentielijsten. Er zijn vijf van deze boeken bewaard gebleven: inv.nr 382 (1619-1635), 383 (1636-1657), 384 (1710-1716), 385 (1717-1740) en 386 (1763-1818).1 Het eerste deel (382) omvat zo'n 155 ongenummerde folia. Inderdaad met alleen maar namen of zijn er nog andere voor ons interessante zaken genoteerd?

Al bladerend valt een aantal zaken meteen op. Allereerst de rijen met namen, waarbij het aantal genoteerde rederijkers gemiddeld varieerde tussen de tien en vijftien. Bij de namen volgde de hoeveelheid genuttigde bieren (veelal twee). Bovenaan de lijst werd de datum van de kolve (vergadering) vermeld. Als enige toevoeging bij de namen komen we de functie tegen, die de betrokkene binnen de kamer vervulde: de hooftman, de prince, de dekens, de ontfanger, de colfmeesters (leidt de colve of bijeenkomst), de (tweede) helpe en de gemeene gesellen. Daarnaast wordt de aandacht getrokken door de verschillende handschriften en de aanwezigheid van flink wat folia met geknoei en slordig schrift. Aan het eind van elk jaar staan de boetes vermeld., bijvoorbeeld voor afwezigheid of kwaadsprekerij en hetzelfde geldt voor rekeningenposten.

Het begin

Je begint natuurlijk met de aanschaf van het boek en vervolgens ga je schrijven. De eerste folia zijn volgekalkt met probationes pennae: pennenprobeersels, het uitproberen van de pen. Op bijgaande afbeelding zelfs rondom een lijst met namen. Op het folio erna begint het boek daadwerkelijk:

Desen boeck is gecocht int Jaer Ons Heeren 1619 opten 26 dec[em]ber Voor het Gilde van Retorica genaemt het geselschap der violieren Om in te schrijven de vergaderinghe daer

Camer Jaer en dathum en[de] voorts andere dinghen by artyckelen gestelt soo ghy hier naer sien sult.

In deze aanhef staan enkele interessante mededelingen. De datum is 26 december 1619, dus tegen het einde van het Twaalfjarig Bestand (1609-1621).2 De rederijkers zelf schrijven als naam van hun gilde Het geselschap der Violieren. Deze omschrijving wordt herhaald in 1633 en 1635. Ook de volgende benamingen komen voor: De Camer van de Violier, de Fiolyren Camer, Het Violieren geselschap. Voor het gilde zijn de omschrijvingen: Het gilde van Retorica, het gilde van Sente Barbara en de broeders van synte Baerbara. Deze laatste twee omdat St. Barbara de beschermheilige is van de 's-Gravenpolderse rederijkerskamer.

Wat er in de comparitieboeken geschreven dient te worden, gebeurt niet voor de vuist weg, maar by artyckelen gestelt. Deze formulering verwijst naar de statuten van de kamer. De oudste versie uit 1596 is niet bewaard gebleven, maar wel de afschriften ervan uit de jaren 1734, 1774 en 1792.3 Het eerste artikel in de statuten bespreekt van officieren te maken ofwel het benoemen van de functionarissen van de kamer, waarvan de prince de belangrijkste is. Vanzelfsprekend gebeurde dit jaarlijks en wel op de naamdag van Sint Nicolaas (6 december). Dat is wat merkwaardig als je weet dat de beschermheilige van de kamer St. Barbara is en haar viering is twee dagen eerder op 4 december. Wat er nog meer te vinden is in de comparitieboeken gerelateerd aan de statuten, zal te zijner tijd worden vastgesteld. Onze aandacht gaat nu uit naar notities die afwijken van de voorgenomen opzet.

Gedichtjes
In de wetenschap dat er veel toneelrollen van 's-Gravenpolder bewaard zijn gebleven, hoop je dat er in verband hiermee iets te vinden zal zijn. Slechts eenmaal is dat het geval en wel op een losse quitantie die is toegevoegd aan 1631: In de feeste op het spil, x s[chelling]. Het is onzeker of deze post bij 1631 hoort. Ervaring leert dat er soms gedichten of versjes opgeschreven worden. Op de afbeelding hierboven valt rechtsboven als een probatio pennae het volgende versje te lezen: prince Reinnisse die u ducht [deugd] doet kust u lieff als ghij mucht doen lieff als ghy mucht

Serieuzer is de retoricale aansporing na de aanhef in 1619, waarin tevens het devies met deugt verwinnende is verwerkt: Eersame Broeders in Trouwen wilt de Conste in eeren Houwen binnen Sgrauenpold[er]se pleyn [duidelijk] soo suldy met deught v[er]winnen certeyn [zeker]

Een laatste voorbeeld van een gedichtje is van de hand van Geert Jobsen Kelleman tijdens de colve op 20 november 1625:

Bemint de Penne ende House in eeren want daer meenighe door trimperen [tramperen?; onrustig heen en weer lopen] want hadden sommighe de Penne wel bemint sij waeren behouwen bouen wint

Enkele bijzonderheden

Ik Bij kenne Verakkoureert Te Zijn van het Meel voor seevenkense sellegen en agt Groote Vlaams Soo lang als ik Moolenaar Ben alle Iaar Jan raas

Deze verklaring van de molenaar Jan Raas is een prachtig voorbeeld van een handwerkman die niet vaak schrijft. Hij verklaart akkoord te zijn om ieder jaar een hoeveelheid meel te verstrekken met een prijs ter waarde van zeven schellingen.4 In dit comparitieboek staan enkele vermeldingen in verband met (een zak) meel of tarwe.

En nu het woord 'prijs' is gevallen, wat te denken van de volgende vermelding? Pyeter Jans[sen] gys[sen] dye wel doet is waerdich om prys[en] (1622). Heeft Pyeter Janssen Gijssen meegedaan aan een wedstrijd en verdient hij waardering om de behaalde prijzen? Of moet hij geprezen worden vanwege zijn goede werken? Uit 1622 is van 's-Gravenpolder in ieder geval geen evenement bekend, wel uit 1628 wanneer de kamer Heinkenszand aandoet.5 Maar het meest merkwaardig is het feit dat de naam Pyeter Janssen Gijssen in de presentielijsten niet voorkomt. Wie was hij, waarom staat hij hier vermeld en wat wordt er precies bedoeld?

Een zeer vreemde post lezen we over 2 april 1623: Den 2 april van exsis vant Lant gege[uen] en dan volgen er 6 namen van rederijkers die elk 1 groot ontvingen. Excis is accijns. Vooralsnog is onduidelijk waar het hier om gaat. Wel helder is de weergave van 12 maart 1634: Als noch ghecocht op den xijsten maerte een kyste van copinynken [?] Jan Baeys daer de Juweelen ende lyggen aencomende de broeders van synte baerbara, voer de somme van vij schellingen ende betaelt op den selfden tijt. Er is een kistje aangeschaft van koper(?) om de kamerjuwelen in te bewaren.

Tot slot
Ogenschijnlijk lijkt het niet zo spectaculair wat dit comparitieboek aan bijzondere vermeldingen herbergt. Maar bedenk, we hebben nog vier delen te gaan. Er valt trouwens nog veel meer te zeggen over dit deel: zo kun je nagaan wanneer de kolven plaatsvonden in de loop van het jaar. Bij sommige rederijkers staat vermeld wanneer ze voor het eerst optraden, evenals hun datum van toetreding. Al met al kunnen we besluiten met de comparitieboeken waardevolle documenten te bezitten, die samen met de statuten en de overgeleverde toneelrollen te zijner tijd een goed inzicht bieden in het reilen en zeilen van Het geselschap der Violieren te 's-Gravenpolder.

Bronnen

1. Deze archivalia bevinden zich in gemeentearchief (GA) Borsele te Heinkenszand. Voor de duidelijkheid: er is een plaatsnaam Borssele (met dubbele s) en de gemeente Borsele die de plaatsen op Zuid-Beveland bevat.
2. Dit is het bestand in de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648).
3. GA Borsele, inv. nr. 381. Transcripties van deze statuten zijn in voorbereiding.
4. GA Borsele, inv.nr. 381, het eerste folio van statuut 1734. Nadere bestudering van het statuut moet duidelijk maken of het hier om een verkregen recht gaat. In het statuut gaat het trouwens alleen over tarwe.
5. GA. Borsele, inv. nr. 382 Comparitieboek, 1 oktober 1628. Vreemd is dat deze vermelding aan het eind van het boek geplaatst is na 1635. Mogelijk omdat het een rekening betreft? Zie ook: (11) Snippers.

Aldus: Jan van Loo, 24 oktober 2021.

Rederijkerskamer Sint-Pieter Vreugd en Deugd

top

Rederijkerskamer Sint-Pieter Vreugd en Deugd viert 545ste verjaardag

Vzw Koninklijke Rederijkerskamer Sint-Pieter Vreugd en Deugd blies op donderdag 18 november maar liefst 545 kaarsjes uit. Met hun oprichting in 1476 is de rederijkerskamer zelfs de oudste vereniging van de Stad Geraardsbergen. Genoeg reden om van 2022 een feestjaar te maken met drie theaterproducties.

De aftrap werd afgelopen oktober gegeven met de herneming van HAAR NAAM WAS SARAH, een theaterproductie die de rederijkers tot tweemaal toe door de coronapandemie moesten uitstellen. Op 18 november vond in cultuurcafé The Preacher het verjaardagsfeest plaats met een voorstelling van de festiviteiten.

Drie theaterproducties

In maart 2022 speelt de rederijkerskamer het amusante SHAKERS in het Koetshuis van het Abdijpark. Vier vrouwen met erg verschillende karakters werken in een cocktailbar. Ze vertellen honderduit over hun leven, soms uitermate assertief dan weer erg kwetsbaar, maar altijd zeer gedreven…

In juni 2022 wordt het spannend in het Arjaantheater, want dan spelen de rederijkers de psychologische thriller DE RODE KNOP. Een groep komt aan op een onbewoond eiland voor het avontuur van hun leven, maar niemand weet wat dit concreet betekent. Stilaan leren ze elkaar kennen en ontdekken ze wat de uitdaging inhoudt. Wat begon als een onbezorgde vakantie, verandert snel in een mysterieus raadsel…

Eindigen doen de rederijkers in november 2022 met een komedie van Feydeau, EEN VLO IN HET OOR. Mevrouw Raymonde Chandebise verkeert in de veronderstelling dat haar trouwe man vreemdgaat. Zij wordt gesterkt in die vermoedens wanneer zij tussen de post van haar man een pakje vindt met daarin een paar van zijn bretellen. De afzender van dit pakje is Hotel du Minet Galant, een hotel dat niet direct bekend staat als een familiepension… Dit stuk is bovendien een vaudeville, een theatervorm waaraan de rederijkers hun bijnaam - de Vodden - te danken hebben. Een stuk zoals dit kon dus niet ontbreken in het feestjaar.

Andere evenementen op de feestagenda

In het tweede weekend van aanstaande december staan de rederijkers op de kerstmarkt van Geraardsbergen.

Het jaarlijkse eetfestijn staat gepland in het eerste weekend van februari 2022. Iedereen is welkom in het parochiaal centrum van Overboelare voor een Breughelavond met ambiance in een lichte Valentijnsfeer.

“Wij SPELEN geen geschiedenis, wij ZIJN geschiedenis.” Met dat motto doet de rederijkerskamer jaarlijks mee in de Krakelingenstoet. Terecht, met 545 jaren aan geschiedenis op de teller. In 2022 vindt de stoet plaats op zondag 27 februari.

In het tweede weekend van juni gaan ze op bezoek bij hun mederederijkers in Aalst. In 2022 organiseren de Catharinisten er het volgende rederijkerscongres, een evenement dat jaarlijks door een andere rederijkerskamer georganiseerd wordt.

Weetje: het is mede door het rederijkerscongres van 2015 in Geraardsbergen dat de rederijkerskamers in 2017 werden opgenomen in de “Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed”.

Midden augustus 2022 vindt de tweede editie plaats van de theaterwandeling door Geraardsbergen, waarbij de Geraardsbergse toneelverenigingen de handen in elkaar slaan.

Op de laatste zondag van augustus 2022 is het tijd voor de Processie van Plaisance. Dan loopt de rederijkerskamer traditiegetrouw met “Vreugd en Deugd” voor het schrijn van Sint-Bartholomeus.

Meer informatie

Wie op de hoogte wilt blijven van het feestjaar kan steeds terecht op de website of de Facebookpagina. Via de website kan men zich ook inschrijven op de maandelijkse nieuwsbrief.

www.rederijkerskamerspvd.be / www.facebook.com/RederijkerskamerGeraardsbergen

Koninklijke Aloude Rederijkerskamer De Catharinisten

top

Met trots presenteren wij jullie: "600 jaar Catharinisten. Liefde voor toneel en taal in Aalst" geschreven door Erik De Smet & Jos Maesschalck TOT 19/11 IN VOORVERKOOP VOOR €25

Altijd al meer willen weten over het verleden van de Catharinisten? Grijp nu je kans en verdiep je in onze rijke geschiedenis met dit lees- en kijkboek. De Catharinisten zijn namelijk niet zomaar een toneelgroep, wel een rederijkerskamer. Meer nog, het is de Koninklijke Aloude Rederijkerskamer, hoofdkamer van het Land van Aalst.

Nauw verweven met het leven in Aalst en Vlaanderen grasduint het eerste deel in het rijke archief van de Kamer om belangrijke en minder belangrijke gebeurtenissen in herinnering te brengen. Als stadsdichters avant-la-lettre straalden de Catharinisten het prestige van de stad uit. Lees ook over bekende figuren zoals Pieter Coucke, Justus De Harduwyn, Willem Caudron, Isidoor Bauwens, Valerius De Saedeleer en anderen.

Niet alleen de vele anekdotes uit het verre verleden zijn de moeite waard, zeker ook het recente en huidige leven van de rederijkerskamer. Het tweede deel van dit boek zoomt in op de laatste veertig jaren van deze actieve vereniging. Toneel en operette, poëzie en lyrisch werk worden met veel enthousiasme beoefend - we zijn er zeker van dat je mensen zal herkennen in onze illustraties en verhalen.

JUBILEUMBOEK KONINKLIJKE ALOUDE REDERIJKERSKAMER DE CATHARINISTEN - HOOFDKAMER VAN HET LAND VAN AALST.

Liefde voor Toneel en taal in Aalst (auteurs Erik De Smet en Jos Maesschalck)

Een jubileum van 600 jaar laat je als vereniging niet zo maar voorbijgaan. Vandaar een jubileumboek dat bestaat uit twee delen. Het eerste deel werd geschreven door Jos Maesschalck, huisregisseur en acteur bij de Katrienen. Het brengt een samenvatting van wat er geweten is over de Kamer gedurende de eerste 560 jaar van haar bestaan. Het tweede deel van dit boek biedt een overzicht van de laatste veertig jaar verenigingsleven met heel wat anekdotes. Die waren nog niet verzameld en met vele illustraties te boek gesteld. Euverdeken Erik De Smet heeft deze opdracht op zich genomen.

DEEL 1 - 600 JAAR GESCHIEDENIS

Kunt u zich dat voorstellen? Hoeveel generaties mensen zijn dat wel? Zo lang hebben Aalstenaars het belangrijk gevonden om naast hun vele activiteiten ook taal en cultuur in schoonheid te omarmen. Dankzij de informatie, gekregen van het Brugse stadsarchief, probeerde men het oorspronkelijke blazoen van de Kamer uit de zestiende eeuw weer samen te stellen. Zoek maar uit hoe deze reconstructie verschilt van ons huidig blazoen dat toch ook al een respectabele tweehonderd jaren meegaat. In algemene termen omschrijven we deze enthousiaste en creatieve aandacht als rederijkerij. Het ging om een niet-professionele passie voor taal en poëzie die was overgewaaid uit Noord- -Frankrijk in de vijftiende eeuw. Ook in Aalst kreeg deze hobby vaste voet aan de grond. Binnen de christelijke traditie luisterden deze gezelschappen, ook Kamers genoemd, naar namen die verwijzen naar illustere patroonheiligen. In Aalst zijn dat, toevallig of niet, twee martelaressen uit de beginperiode van de verspreiding van het Christendom: de heilige Barbara en de heilige Catharina. Zo groeide en bloeide ook onze rederijkerskamer van Sint-Catharina. Over die zeshonderd jaren zijn verschillende historische studies geschreven met veel aandacht voor het leven van onze toneel- en literatuurvereniging, steeds verbonden met de historische gebeurtenissen en ontwikkelingen in Aalst en Vlaanderen. Deze degelijke studies overlappen elkaar, spreken mekaar soms tegen maar vormen samen een gedetailleerd beeld van onze vereniging. Alleen… wie leest die teksten nog die in zovele boeken en mappen in ons archief worden bewaard?

Op nostalgische momenten, bij pot en pint of ter gelegenheid van een feest, bladeren geïnteresseerden vluchtig door al dit archiefmateriaal. Waarom een samenvatting van de voorgaande vijfhonderdzestig jaren? Niet om het wetenschappelijk correcter te doen, maar wel vanuit een poging om via een persoonlijke insteek de overvloedige informatie uit het archief van de Kamer beknopt in herinnering te roepen. Urenlang hebben mijn vrouw en ik de vele fotoboeken, documentatiemappen en archiefdozen uitgepluisd en een eigenzinnige selectie gemaakt. Vermits onze interesse sterk gestimuleerd wordt door beelden heb ik ervoor gekozen om heel wat documenten over belangrijke en ook soms triviale gebeurtenissen te tonen. Zo wordt dit niet enkel een leesboek maar ook een kijkboek met talloze illustraties die samen een caleidoscopisch beeld vormen van onze rijke geschiedenis. Er zijn tientallen redenen waarom dit verhaal jullie kan interesseren.

Ik noteer losweg een aantal wetenswaardigheden die erin aan bod komen: Wist je dat er lang over geredetwist werd hoe en wanneer de rederijkerskamer is ontstaan? Door de leuze ‘aMor VInCIt’ zo voor te stellen en een verband te leggen met Romeinse cijfers heeft men in het verleden bewust onze ontstaansgeschiedenis proberen te manipuleren. In de tekst zal je trouwens leren hoe spelen met letters en cijfers een geliefkoosd tijdverdrijf was van de rederijkers. Je kan ontdekken wat de Catharinisten te maken hadden met de Graven Van Vlaanderen; hoe zij Keizer Karel en zijn zoon Filips II in Aalst ontvingen; hoe ook zij leden onder de godsdienstoorlogen die onze gebieden teisterden in de zestiende en zeventiende eeuw. Je ontmoet bekende figuren uit onze stad zoals de renaissanceschilder en auteur Pieter Coucke die niet alleen van Aalst was maar ook lid van de Kamer. En ook al is niet bewezen dat Dirk Martens lid was van de vereniging, toch speelde hij een grote rol in de verspreiding van literatuur en kennis door nieuwe technieken in de boekdrukkunst te gebruiken. En wie weet nog wie Justus De Harduyn was? In 1613 schreef Justus de Harduyn dit ontroerend liefdesgedicht, opgedragen aan zijn jeugdliefde, Roosemond. Als geestelijke zou hij later deze ‘puberpoëzie’ afzweren en vooral moraliserende teksten schrijven. De schets komt uit het tweede guldenboek van de Kamer en is het werk van Walter Van Herreweghe.

Na de broodnodige restauratiewerken in de gotische Sint-Martinuskerk moet je zeker de kapel van de Catharinisten opnieuw ontdekken. In de jaren 1660 werd deze ruimte in de kooromgang nieuw ingericht met schitterend Carrara marmer, een prachtig schilderij van Pieter Thijs de Oude, dat de ten hemel opneming van de Heilige Catharina toont, de zilveren kandelaars en het fijn goudbrokaat van het altaar antependium. Weten jullie waarom Aalstenaars niet alleen ajuinen zijn maar ook witvoeten? Carnavalisten lezen in dit boek wat de rol was van de Catharinisten om de Vastenavond feesten al van in de jaren veertienhonderd te begeleiden met grappige en toch ook moraliserende wagenspelen. De overheid rekende op hen om deze ‘wilde’ feesten in goede banen te leiden. Ook in de twintigste eeuw speelde onze vereniging een belangrijke rol bij het op gang trekken van carnaval met een groot dansfeest op zaterdagavond. Mooie affiches zijn hier blijvende herinneringen aan.

In Aalst kan je door de Caudronstraat lopen. Maar wie was die figuur eigenlijk? En wat was zijn impact op het succes van de rederijkerskamer? Alles in de wereld is onderworpen aan golven. Niet alleen de natuur wordt erdoor bepaald, ook de geschiedenis van de Catharinisten in Aalst. Bloeiperiodes en dieptepunten wisselden elkaar af. Zo was bijvoorbeeld de oprichting van de Belgische Staat voor hen nefast maar namen zij in 1891 toch vastberaden een nieuwe start. Op de frontpagina zie je niet enkel het portret van de zeventiende-eeuwse factor Willem Caudron, maar ook de aankondiging van de literatuurwedstrijd ‘De Belgen’ georganiseerd in 1807. Na de dramatische verkoop van hun eigendommen en het smelten van de zilveren kandelaars om de oorlogsbelasting door de Franse revolutionairen en Napoleon te kunnen betalen probeerde de Kamer toch te overleven en zocht een nieuw elan met deze poëziewedstrijd die zij - door de Franse bezetter verplicht- in het Nederlands en het Frans lieten doorgaan: ‘De Belgen - Les Belges’. Het was al een teken van de verfransing die in de negentiende eeuw dramatische proporties zou aannemen. ‘De twee tijgerinnen’ was een spektakelstuk dat de Catharinisten opvoerden voor de tiende verjaardag van hun herinrichting in 1891. De auteur van dit historisch romantisch drama was ook een bekende Aalstenaar, dokter Isidoor Bauwens. Hij heeft aan een pleintje in het centrum zijn naam geleend. Met de samenwerking met het ATV (Aalsters Toneel Verbond) probeerden de Catharinisten mee te evolueren met de uitdagingen die de vernieuwing van het toneellandschap met zich brachten in de jaren zestig en zeventig.

Met de opvoering van het passiespel en massaspektakel ‘Het geding van ons Heer’ in 1926 kreeg onze vereniging zelfs internationale lof en erkenning. Het was een experimentele productie in expressionistische stijl, wat je ook aan de affiche kan merken, en ontstond in samenwerking met ‘Het Vlaams Volkstoneel.’ Dit zijn slechts enkele topics die in dit boek de revue passeren. Ik hoop dat zij de appetijt kunnen opwekken om -opnieuw- kennis te maken met de boeiende geschiedenis van de Rederijkerskamer van Sint-Catharina. In de historische stoet ter gelegenheid van de vijfhonderdste verjaardag van de geboorte van Dirk Martens in 1950, beeldden de Catharinisten zichzelf uit als rederijkers uit de zestiende eeuw die naar een landjuweelwedstrijd trekken. Walter Van Herreweghe was een belangrijk lid en Prins van de Kamer. Als architect heeft hij ook veel betekend niet enkel met dit nooit gerealiseerde ontwerp van een stadsschouwburg op de Hopmarkt maar ook als ontwerper van het Cultureel Centrum ‘De Werf’.

Noteer alvast dat de voorstelling van dit jubileumboek - bij leven en welzijn, moeten we er nu altijd aan toe voegen - doorgaat op donderdagavond 25 november 2021.

Jos Maesschalck - coauteur.

Deel 2 over dit Jubileumboek verschijnt in het volgende nummer van dit tijdschrift

top

V

E

R

Z

E

N

T

A

A

L

Van lichtend paars naar donker gaat

gek word ik hier van schemering
waar steeds ik niet aan raken kan
omdat het overweldigt mij zozeer
en ik de leegte tot het uur aan tafel, doen en later praten
amper van mij af of liever los al laten kan
en ondertussen schreeuwt de late dag mij toe
te omarmen nog wat straks voor eeuwig
gaan ik laten moet omdat het doorgedraaid
een nieuwe oude vorm moet vinden
waar ik wellicht inmiddels anders al naar kijk
omdat de laatste dag
al minder violette kleur aan mij
alleen aan mij, die steeds verhulde schoonheid toont
en kleurt ,waarnaar ik dag na dag tot nu nog
steeds verlang
bezwangerd wacht en zuchtend zwijg

Bauke ‘Freiherr’ van Halem

IN DE SCHIJNWERPERS

Het 38e Internationale Rederijkerscongres in Aalst

top

Verslag ééndaags Congres Gent

top

Rederijkerscongres 2021, Gent

37e Internationaal Rederijkerscongres
Gent, zaterdag 9 oktober 2021, dus ééndaags
Ruim een jaar uitgesteld vanwege de coronavirus epidemie 2020-21
Georganiseerd door Hoofdkamer De Fonteine Gent en het Internationaal Rederijkers Verbond

Klokke Roeland

Boven Gent rijst, eenzaam en grijsd….Zo was het nog bij mijn schoolreisje. Maar nu, bij binnenkomst in de stad is alles helder: de lucht, de klok, de oude huizen en het Belfort. De zandstraal heeft overal zijn stralend werk gedaan. En eenzaam? De Gentenaren gaan nu schuil in de menigten toeristen en dagjesmensen. Alles moet worden gezien, gezellig op straat, vanuit de botenvloot en in de kerken, in de Sint Bavo geschaard rondom meester Jan van Eyck.

Rederijkerscongres

Aanvankelijk leek het coronavirus het congres nog in haar greep te hebben. Er werd een beperkt aantal deelnemers verwacht. In de zomer bloeide het optimisme. Er waren uiteindelijk 77 aanmeldingen. De zalen in het gebouw van de “Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren”, afgekort de “Kantl” bleek nu te klein. Gelukkig werd tijdig een andere plaats voor de bijeenkomsten gevonden, het Novotel, ook in het hartje van de stad.

Statutaire vergadering 9.30 uur
Voorzitter Johan de Rijck kon de vergadering op de bedoelde tijd openen. Alle Hoofdmannen en hun secondanten waren toen al aanwezig. De afgevaardigden uit de Noordelijke Nederlanden hadden hiertoe kans gezien door vrijdag al hun intrek in Gent te nemen.
De gebruikelijke huishoudelijke en bestuurlijke zaken kwamen aan de orde. De activiteiten van het Verbond hebben door de coronavirus epidemie anderhalf jaar lang vrijwel stil gelegen. Dit tot verdriet van het verbondsbestuur, de congresorganisatoren 2020 en de toneelspelers die hun podium moesten missen. Het enige positieve bleek te vinden in het financieel jaarverslag. Er waren minder uitgaven en dus meer reserves.
Verder bleek dat de pogingen tot opwekken van slapende rederijkerskamers in Zeeland en Frans Vlaanderen nog geen succes heeft gehad. Er zal actief worden gestreefd naar de aanwijzing van Rederijkerij als cultureel erfgoed, niet alleen in Vlaanderen, maar ook in Nederland.

De agenda voor de komende rederijkerscongressen werd als volgt vastgesteld:

2022 Aalst De Catharinisten 600 jaar

2023 Haarlem Trou moet Blycken 520 jaar

2024 Brugge De Gezellen van de Heilige Michiel

2025 den Bosch Moyses Bosch

2026 Geraardsbergen St-Pieters Vreugd en Deugd

Opening Congres 10.30 uur

Na onthaal en ontvangst kon voorzitter Johan de Rijk het congres tijdig openen.
Hij gaf een overzicht van het wedervaren van het Verbond in de laatste twee jaar en van de opzet van deze congresdag.

Liederen uit rederijkers tijden 10.40 uur.

Een imposant optreden van bard Walter Evenepoel, met liedekens uit vervlogen, andere tijden. Traditioneel, maar onstuimig, ruig. Met eigen gitaarbegeleiding en soms bewogen meezingen van de congresgangers deed hij ons genieten tot soms lichtelijk blozen.
De Spanjaard en het Vlaamse meisken. “Vertrouw nooit een Spanjaard meer”
Het Kerelslied, a capella
De Molenaar. Met refrein.., dan begrijpt u het wel
Visserslied. Over een monster, met corona trekken.

Academische Zitting

Professor Dirk Coigneau, kenner van oud-Nederlands en rederijkerstaal bij uitstek, gaf een korte inleiding op de komende voordracht over de rederijkerscultuur in het Vlaams-Nederlandse overgangsgebied.

Professor Dr A. van Dixhoorn gaf hierna zijn lezing over de Rederijkerscultuur in de Noordelijke Schelderegio.

Het werd een uitgebreid overzicht van de opkomst, verspreiding, uitingsvormen en maatschappelijke positie van de rederijkers. De nadruk lag op de rederijkerskamers in Zeeland. Sinds jaren houdt het Roosevelt College in Middelburg zich bezig met studie op dit gebied. Het gaat daarbij om beschavingsonderzoek en literair historisch onderzoek.

De eerste Kamers kwamen in de eerste helft van de 15e eeuw voort uit gezelschappen of broederschappen in de huiselijke of kerkelijke sfeer. Zo dateert De Fonteine in Gent uit 1448. De kernbegrippen waren deugd, konst, geest en eerbaarheid. De zeven “fraie konsten en wetenschappen” maakten deel uit van een bredere kenniscultuur.

Er was een streven naar perfectie van het menselijk kunnen. Geloof en moraliteit namen een belangrijke plaats in. Maar de “edele konsten der Rhetorica” vinden we steeds als kerngegeven terug. Het gaat om dichtwerken, zinnespelen, later ook wel kluchten als intermezzo. Dit alles als kunstuiting, maar toch ook ten dienste van volk en stad. Er waren ook relaties of zelfs overlappingen met gilden. De schildersgilden stonden vaak in nauwe verbinding

De “konstencultuur” kende in de loop der tijden een aantal omwentelingen. Omstreeks 1450 van geestelijke naar rederijkerscultuur, 1550 van centraal naar meer marginaal, 1750 geleidelijke verdwijning. In het kader van de verlichting ontstonden meer filosofische en wetenschappelijke gezelschappen.

Al deze aspecten werden belicht uit de invalshoek van verschillende Kamers in het Scheldegebied. Dat waren in Vlaanderen Gent, Brugge, Antwerpen en in Zeeland Hulst, Kapelle, Middelburg en Veere. Een voorbeeld hieruit was de betrokkenheid van vrouwen die vooral bij de Violieren in Antwerpen tot uiting kwam. Het werd geprofileerd in het mirakelspel Mariken van Nimwegen, met een kern en eerste druk in Antwerpen. Waarachtig werden soms vrouwen toegelaten in het Sint-Lucas Gilde. Ook de strijd tussen land en water hield op ander gebied de stad bezig. De Kamer van Veere was lange tijd actief en vernieuwend. De “const van de geest” en zintuigelijke waarneming maakten opgang. Blijkbaar ook de libertijnse inslag die op last van stadhouder Willem III in 1676 leidde tot sluiting van de kamer. Overigens volgde na enige tijd eerherstel.

Een eeuw later zou de tijdgeest voor Veere en bijna alle andere rederijkerskamers alsnog toeslaan.

Congressen gespiegeld 12.15 uur

Verbondsvoorzitter Johan de Rijck sprak woorden van dank voor de organisatie van het vorige Rederijkerscongres in Groningen. Daarna overhandigde hij de Bulle aan afgevaardigde Jan Albert Buiskool van het Koninklijk Provinciaal Groninger Rederijkers Verbond (KPGRV).

Hierna de toekomst. Het volgende congres zal zijn in Aalst op 11 en 12 juni 2022.

Deken Guido de Cock van de Catharinisten leidde het congres kort in en gaf ons daarna in een prachtige film een overzicht van alles dat Aalst en de Catharinisten te bieden hebben. En dat is veel en indrukwekkend. Natuurlijk werd de Caerte uitgedeeld.

En nog een suggestie. Het boek 600 jaar Catharinisten is al klaar en op internet te bestellen.

Opnieuw liederen

Bard Walter Evenepoel hervatte zijn liedekens onverdroten en tot groot plezier van de congresgangers.
Tijd en Schepper. Over etiquette, dames en heren. Met het Hollands refrein “lalala”
Meester Breughel. Lofzang op het schildersgilde
Meisken Kanneke. Pas op voor slechte mannen.
Nieuw Schipperslied. Met inbreng brood, liefje en jenever. “Ahoy, ahoy”
Lofzang op vrouwen. De ideale man, een filosofie van de bard zelf.

Lunch in restaurant “Carlos Quinto” 12.40 uur
Copieus, warm en gezellig als vanouds

Rondleidingen door de stad 15.00 uur

In drie groepen, deskundig en inspirerend verzorgd door leden van Hoofdkamer De Fonteine.

Afscheidsdrink 17.00

Het doel was een café aan de Vrijdagmarkt, het karakteristieke “Dulle Griet”, met de 100 biersoorten. De blijkbaar aldaar nog heersende virale angst voor zo veel congresgangers deed het gezelschap uitwijken naar de buren.
Deze brasserie 5th Gök bleek de gok waard. Veilig gezeten aan tafels konden de congresgangers met een select aantal biersoorten elkaar toedrinken en daarna huns weegs gaan.

Willem Veenhoven
17 oktober 2021

Verslag algemene vergadering tijdens het congres in Gent

top

VERBOND KAMERS VAN RHETORICA vzw
ALGEMENE VERGADERING
09-10-2021 GENT

---

Aanwezig:

Raadsleden : Johan De Rijck, Willy De Meyer, Dirk Coigneau, Carlo van de Water,

Erik De Smet, Nicole Gits

Verontschuldigd :

Bauke van Halem, Thierry Hemans

• - Koninklijke Aloude Rederijkerskamer De Catharinisten, Aalst
• - Aloude Hoofdrederijkerskamer De Violieren, Antwerpen
• - Kamer Van Retorika De Gezellen van de H.Michiel, Brugge
• - Rederijkerskamer Moyses’Bosch, ‘s- Hertogenbosch
• - Koninklijke Souvereine Hoofdkamer van Retorica De Fonteine, Gent
• - Koninklijke Rederijkerskamer St.Pieters- Vreugd en Deugd, Geraardsbergen
• - Rederijkerskamer De Lelie, Brussel
• - Koninklijk Prov.Groninger Rederijkersverbond, Groningen
• - Koninklijke Rederijkerskamer Tollens, Hoogesand-Sappemeer
• - Rederijkerskamer Nut en Genoegen, Holwierde
• - Rederijkerskamer De Egelantier, Hoogemeden
• - Rederijkerskamer De Waag, Liedekerke
• - Rederijkerskamer Trou moet Blycken, Haarlem
• - Gilde van het H.Sacrament van Niervaert, Breda

Afwezig met kennisgeving :

Kamers :

Aloude Rederijkerskamer De Violieren, Antwerpen

Rederijkerskamer De Wijngaard Theater VTV, Ronse

Rederijkerskamer Broedermin en Taelijver, Gent

Rederijkerskamer De Roode Roos, Hasselt

26 Agendapunten :

1. Verwelkoming en goedkeuring van de agenda
   Welkomwoord door de Voorzitter Johan De Rijck, op de jaarlijkse verplichte Statutaire Vergadering in het kader van het 37ste internationaal rederijkerscongres te Gent.
   Dit jaar werd geopteerd voor een ééndaagscongres, een samenwerking tussen Het Verbond en de Hoofdkamer De Fonteine.
   Van de oorspronkelijke locatie in de KANTL moest uitgeweken worden naar het Novotel wegens het succes van de inschrijvingen.
   Aantal aanwezige Kamers : 14
   Verontschuldigde Kamers : 4
   Volmachten : /
   Gezien statutair de aanwezige kamers beslissingen kunnen nemen, ongeacht het aantal aan- wezigen of volmachtdragers, kan rechtsgeldig vergaderd worden.
   De agenda wordt goedgekeurd.

2. Werkingsverslag dienstjaar 2020
   Nicole Gits brengt verslag uit over de werking van het Verbond tijdens het voorbije dienstjaar.
   Dit werkingsverslag wordt door de Algemene Vergadering goedgekeurd.
3. Financiën
   Jaarrekening 2020
   Willy De Meyer, penningmeester, stelt de jaarrekening 2020 voor.
   De jaarrekening wordt goedgekeurd door de Algemene Vergadering.
   De Algemene Vergadering geeft haar akkoord voor de ontlasting van de beheerders.
   Voorleggen begroting 2021
   De penningmeester stelt de begroting voor het werkjaar 2021 voor.
   Deze begroting in evenwicht werd vooraf voorgelegd aan de Raad van Bestuur ter informatie tijdens de eerste vergadering van de RVB in 2021.
   De voorgestelde begroting 2021 is sluitend en wordt door de Algemene Vergadering goedgekeurd.
   Lidgelden
   De betaling van de lidgelden verloopt niet altijd even vlot. Een aantal Kamers ontving opnieuw een herinnering om het achterstallig lidgeld te betalen.
   Aangezien het Verbond enkel op de lidgelden steunt, is dit van groot belang voor onze verdere werking.
   Website: J.A.Buiskool onderzoekt betalingsvoorwaarden provider.

4. Tijdschrift
   • artikels verzamelen voor het tijdschrift blijft een moeilijke klus
   • Willem Veenhoven van Trou moet Blycken is bereid om het verslag van deze congresdag voor zijn rekening te nemen
   • Voor Zeeland is er een akkoord met Jan Van Loo dat zijn teksten in ons tijdschrift mogen opgenomen worden, mits bronvermelding
   • Het artikel van de Catharinisten mag eveneens, mits bronvermelding, opgenomen worden in het tijdschrift
   • Voor meer verscheidenheid in het tijdschrift zouden meerdere Kamers voor een bijdrage moeten kunnen zorgen
5. Verenigingsleven na corona - rondvraag en varia
   • Erkenning immaterieel cultureel erfgoed in Nederland: Carlo van de Water heeft in dit verband reeds contacten gehad voor het opstellen van een aanvraagdossier.
     De afhandeling blijkt echter niet zo eenvoudig en verloopt niet zoals in Vlaanderen.
     Trou moet Blycken, Haarlem wil bekijken hoe dit project te steunen en legt dit voor aan het bestuur.
   • Maarten Duijnstee, Keizer van Trou, bevestigt dat zij het congres in 2023 willen organiseren n.a.v. hun lustrum 520 jaar. Hiertoe werd een lustrumcommissie opgericht en komen een aantal leden proeven van de congresdag in Gent. Er werd nog geen datum vastgelegd.
   • De Catharinisten, Aalst organiseren samen met de Stad Aalst een tentoonstelling in het museum ’t Gasthuys. Deken Guido De Cock vraagt voor deze tentoonstelling aan de verschillende Kamers materialen in bruikleen, uiteraard wordt alles goed verzekerd.
     Martin Rasenberg bevestigt de deelname van het Gilde van het H.Sacrament van Niervaert uit Breda.

   • Luc Collin, Hoofdman van De Lelie, Brussel meldt hun viering in november 2022 van 150 jaar Noordstar 550+ De Lelie met ontvangst op het stadhuis te Brussel. Juiste datum volgt later.

   • De contacten met Noord-Frankrijk en Dhr.Henri Vaassen werden verbroken en zijn op niets uitgedraaid. Zij ontvangen nog steeds ons tijdschrift.

   • Door de corona pandemie werd de volgorde van de locaties waar de congressen zullen plaats vinden wat overhoop gehaald. Mede door St.Pieter- Vreugd en Deugd, Geraardsbergen die zich akkoord verklaarden hun congres pas in 2026 in te richten, hebben wij volgende orde kunnen handhaven:
   2022 Aalst De Catharinisten 600 jaar
   2023 Haarlem Trou moet Blycken 520 jaar
   2024 Brugge De Gezellen van de H.Michiel
   2025 ’s-Hertogenbsoch Moyses’Bosch
   2026 Geraardsbergen St.Pieter- Vreugd en Deugd
   De Voorzitter sluit de vergadering, bedankt alle leden van de Algemene Vergadering voor hun aanwezigheid en wenst iedereen een boeiende en aangename congresdag toe.

C O L O F O N

top

O n s C a m e r s v à R h e t o r i k e is het officiële orgaan van het Verbond van de Kamers van Rhetorica Vlaanderen-Nederland vzw. Het Verbond is opgericht in Brussel in 1987.

Het tijdschrift verschijnt eenmaal per drie maanden in een oplage van circa 100 exemplaren.

Adres	Bankgegevens van het Verbond
’t Haantje 2, 4854 MV Bavel	BIC GEBABEBB
Nederland	IBAN BE41 2930 3224 8010

Lidmaatschap van het Verbond
Kamers van 6 leden of meer € 50,00 per jaar
Kamers met 5 leden of minder en toetredende leden € 30,00
Alle leden ontvangen het tijdschrift

Website	Druk
www.rederijkers.org	KLA4 Steunpunt Welzijn vzw

Woordje van onze voorzitter | lidgeld 2022 | Inhoudsopgave | Waar dit nummer over gaat | KAMERNIEUWS: De Suyghelingen van Polus | KAMERNIEUWS: Rederijkers-in-Zeeland | KAMERNIEUWS-St-Pieter-Vreugd-en-Deugd | KAMERNIEUWS-De-Catharinisten | Verzentaal | IN DE SCHIJNWERPERS-Het 38e Internationale Rederijkerscongres in Aalst | Verslag-Congres-Gent | Verslag algemene vergadering tijdens het congres in Gent | Colofon